Nietolerancja glutenu i celiakia są głównymi przyczynami stosowania diety bezglutenowej. Choć oba pojęcia są często używane zamiennie, nie oznaczają one tego samego. Warto zrozumieć, czym się różnią, bo im większa świadomość tych kwestii, tym większe zrozumienie dla osób zmagających się z oboma problemami.
Celiakia: autoimmunologiczna choroba trzewna
Celiakia, nazywana również chorobą trzewną, jest poważną, autoimmunologiczną chorobą genetyczną. Osoby cierpiące na celiakię nie tolerują glutenu, ponieważ jego spożycie prowadzi do uszkodzenia kosmków jelitowych – niewielkich wypustek w jelicie cienkim, odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych. W efekcie organizm nie przyswaja prawidłowo witamin, minerałów i innych niezbędnych substancji, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak niedożywienie, anemia, osteoporoza, a nawet zwiększone ryzyko rozwoju niektórych nowotworów.
Objawy celiakii mogą być bardzo zróżnicowane i nie zawsze dotyczą wyłącznie układu pokarmowego. Do typowych symptomów należą: biegunki, wzdęcia, bóle brzucha, utrata masy ciała, zmęczenie, a także problemy skórne (np. choroba Dühringa). U dzieci celiakia może powodować zahamowanie wzrostu i rozwoju. Diagnoza celiakii wymaga wykonania badań krwi (w kierunku przeciwciał charakterystycznych dla choroby) oraz biopsji jelita cienkiego.
Nietolerancja glutenu: nadwrażliwość na gluten niezwiązana z celiakią
Nietolerancja glutenu, znana również jako nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCGS), to stan, w którym organizm reaguje negatywnie na gluten, mimo że nie występuje u danej osoby celiakia ani alergia na pszenicę. Objawy nietolerancji glutenu mogą przypominać te występujące w celiakii, takie jak bóle brzucha, wzdęcia, biegunka, zmęczenie czy bóle głowy. Jednak w przeciwieństwie do celiakii, nietolerancja glutenu nie prowadzi do uszkodzenia jelit ani nie wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań zdrowotnych.
Diagnoza nietolerancji glutenu jest trudniejsza, ponieważ nie ma specyficznych testów laboratoryjnych, które mogłyby ją potwierdzić. Zwykle rozpoznaje się ją poprzez wykluczenie celiakii i alergii na pszenicę, a następnie obserwację reakcji organizmu na dietę bezglutenową. Jeśli objawy ustępują po wyeliminowaniu glutenu z diety, można podejrzewać nietolerancję.
Kluczowe różnice między celiakią a nietolerancją glutenu
- Podłoże choroby:
- Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną o podłożu genetycznym.
- Nietolerancja glutenu nie ma podłoża autoimmunologicznego ani genetycznego.
- Wpływ na organizm:
- Celiakia prowadzi do uszkodzenia kosmków jelitowych i zaburzeń wchłaniania składników odżywczych.
- Nietolerancja glutenu nie powoduje uszkodzenia jelit, ale może wywoływać nieprzyjemne objawy.
- Diagnoza:
- Celiakia jest diagnozowana za pomocą badań krwi (przeciwciała) oraz biopsji jelita.
- Nietolerancja glutenu rozpoznawana jest poprzez wykluczenie celiakii i alergii na pszenicę oraz obserwację reakcji na dietę bezglutenową.
- Leczenie:
- W przypadku celiakii jedynym skutecznym leczeniem jest ścisła dieta bezglutenowa przez całe życie.
- W przypadku nietolerancji glutenu dieta bezglutenowa może być stosowana okresowo, w zależności od nasilenia objawów.
Warto wiedzieć z czym mamy do czynienia
Choć zarówno celiakia, jak i nietolerancja glutenu wiążą się z negatywną reakcją organizmu na gluten i oba te stany wymagają wprowadzenia podobnej diety, to warto wiedzieć, z którym problemem się zmagamy. Są to bowiem dwa różne stany chorobowe. Celiakia to poważna choroba autoimmunologiczna, która wymaga ścisłego przestrzegania diety bezglutenowej i monitorowania stanu jelit, podczas gdy nietolerancja glutenu jest łagodniejszym stanem, który z reguły nie prowadzi do poważniejszych konsekwencji.
